احادیثی در باب صبر
امام علی علیه السلام:
ثَمَرَهُ العَقلِ الاستِقامَهُ.
میوه خرد، استقامت (پایدارى در راه حق و راست) است.
(غرر الحکم: ۴۵۸۹)
امام علی علیه السلام:
أفضَلُ السَّعادَهِ استِقامَهُ الدِّینِ.
بالاترین خوشبختى، استقامت در دین (پایدارى در دین) است.
(غرر الحکم: ۲۸۶۹)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
یا عَلىُّ مَنْ أَنْعَمَ اللّه ُ عَلَیْهِ فَشَکَرَ وَإِذَا ابْتُلىَ فَصَبَرَ وَ إِذا أَساءَ اسْتَغْفَرَدَخَلَ الْجَنَّهَ مِنْ أَىِّ بابٍ شاءَ.
اى على هر کس شکرگزار نعمت خدا باشد و چون گرفتار شد صبر نماید و اگر مرتکب گناهى شد توبه کند، از هر درى که بخواهد وارد بهشت مى شود.
(میراث حدیث شیعه، ج۲، ص ۳۱، ح۹۹)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
ثَلاثٌ یُدرِکُ بِهِنَّ العَبدُ رَغائِبَ الدُّنیا وَالآخِرَهِ: الصَّبرُ عَلَى البَلایا، وَالرِّضا بِالقَضاءِ، وَالدُّعاءُ فِی الرَّخاءِ.
سه چیز است که بنده به واسطه آنها به خواسته‌هاى دنیا و آخرت می‌رسد: صبر بر بلایا، راضى بودن به قضا[ى الهى]، و دعا در هنگام آسایش و رفاه.
(کنز العمّال: ج۱۵ ص۸۰۸ ح۴۳۲۱۱ نقلاً عن أبی الشیخ عن عمران بن حصین)
(الجامع الصغیر: ج۱ ص۵۳۸ ح۳۴۸۹)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
لاَءَنَا فی فِتنَهِ السَّرّاءِ أخوَفُ عَلَیکُم مِن فِتنَهِ الضَّرّاءِ، إنَّکُم قَدِ ابتُلیتُم بِفِتنَهِ الضَّرّاءِ فَصَبَرتُم، وإنَّ الدُّنیا خَضِرَهٌ حُلوَهٌ.
من از آزمایش در رفاه، براى شما بیشتر می‌ترسم تا آزمایش در سختى. شما به آزمایش در سختى آزموده شدید و صبر کردید؛ امّا دنیا خوش و شیرین است.
(کنز العمّال: ج۳ ص۲۵۷ ح۶۴۳۱)
(مسند أبی یعلى: ج۱ ص۳۶۴ ح۷۷۶)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
خَصلَتانِ مَن رُزِقَهُما قَد اُعطِیَ خَیرَ الدُّنیا وَالآخِرَهِ : مَن إذَا ابتُلِیَ صَبَرَ ، وإذا اُعطِیَ شَکَرَ.
دو خصلت‌اند که روزى هرکس شوند، خیر دنیا و آخرت به او عطا شده است: کسى که هرگاه گرفتار شود، شکیبایى ورزد و هرگاه برخوردار شود، سپاس گزارى کند.
(تنبیه الخواطر : ج ۲ ص ۲۴۷)
امام علی علیه السلام:
اءَیُّهـَا النَّاسُ الزَّهَادَهُ قِصَرُ الاَْمَلِ وَالشُّکْرُ عِنْدَ النَّعَمِ وَالْوَرَعُ عِنْدَ الَْمحَارِمِ فَإِنْ عَزَبَ ذلِکَ عَنْکُمْ فَلا یَغْلِبِ الْحَرَامُ صَبْرَکُمْ.
اى مردم! زهد یعنی کوتاهى آرزو، شکر و سپاس در برابر نعمت و پارسائى در مقابل گناه. اگر نتوانستید همه این صفات را فراهم سازید، مواظب باشید حرام بر اراده و صبر شما چیره نگردد.
(نهج البلاغه، خ۸۰، ص۱۸۰)
امام علی علیه السلام:
اَلصَّبْرُ کَفیلٌ لِلظَّفَرِ.
صبر و شکیبایى، ضامن پیروزى است.
(شرح غررالحکم، ج۱، ص۱۹۵)
امام علی علیه السلام:
حَقُّ اللّه ِ عَلَیْکُمْ فِى الْیُسْرِ الْبِرُّ وَ الشُّکْرُ، و فِى الْعُسْرِ الرِّضا وَ الصَّبْرُ.
حقّ خداوند بر گردن شما، در روزگارِ آسایش، نیکوکارى و شُکرگزارى و در روزگار سختى، خشنودى و صبر است.
(عیون الحکم والمواعظ، ص ۲۳۲)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا ابتَلاهُ، فإن صَبَرَ اجتَباهُ، و إن رَضِیَ اصطَفاهُ.
هرگاه خدا بنده‌اى را دوست بدارد، مبتلایش گرداند؛ اگر صبر کرد، او را [براى خود] بر می‌گیرد و اگر خشنود بود، او را بر می‌گزیند.
(بحار الأنوار: ۸۲/۱۴۲/۲۶)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
قَسَمَ اللّه ُ العَقلَ ثَلاثَهَ أجزاءٍ، فمَن کُنَّ فیهِ کَمُلَ عَقلُهُ، و مَن لَم یَکُنَّ فَلا عَقلَ لَهُ؛ حُسنُ المَعرِفَهِ بِاللّه، و حُسنُ الطّاعَهِ للّه، و حُسنُ الصَّبرِ عَلى أمرِ اللّه.
خداوند عقل را به سه جزء تقسیم کرد؛ در هر کس این سه جزء باشد عقلش کامل است و در هرکس نباشد از عقل بی‌بهره است. نیکو شناختن خدا، نیکو فرمان بردن از خدا و نیکو صبر کردن بر کار خدا.
(تحف العقول: ۵۴)
امام علی علیه السلام:
اِنْ صَبَرْتَ اَدْرَکْتَ بِصَبْرِکَ مَنازِلَ الاَْبْرارِ وَ اِنْ جَزَعْتَ اَوْرَدَکَ جَزَعُکَ عَذابَ النّارِ.
اگر صبر کنى به مقام و منزلت نیکان میرسى و اگر بی‌تابى کنى آن تو را به آتش وارد می‌کند.
(غرر الحکم، ۳/۳۷۱۳)
حضرت عیسی علیه السلام:
إنّکُم لا تُدرِکُونَ ما تُحِبُّونَ إلاّ بِصَبرِکُم على ما تَکرَهُونَ.
شما به آنچه دوست دارید نخواهید رسید، مگر با صبر در برابر آنچه ناخوش می‌دارید.
(مسکّن الفؤاد: ۴۸)
امام حسن عسکری علیه السلام:
اِدفَعِ المَسألَهَ ما وَجَدتَ التَّحَمُّلَ یُمکِنُکَ فإنّ لِکُلِّ یَومٍ رِزقا جَدیدا، و اعلَمْ أنّ الإلحاحَ فی المَطالِبِ یَسلُبُ البَهاءَ، و یُورِثُ التَّعَبَ و العَناءَ، فاصبِرْ حتّى یَفتَحَ اللّه ُ لکَ بابا یَسهُلُ الدُّخولُ فیهِ، فَما أقرَبَ الصَّنِیعَ مِنَ المَلهوفِ، و الأمنَ مِنَ الهارِبِ المَخُوفِ ! فرُبَّما کانَتِ الغِیَرُ نَوعا مِن أدَبِ اللّه، و الحُظوظُ مَراتِبُ، فلا تَعجَلْ على ثَمَرَهٍ لَم تُدرِکْ، و إنّما تَنالُها فی أوانِها، و اعلَمْ أنَّ المُدَبِّرَ لکَ أعلَمُ بِالوَقتِ الذی یَصلُحُ حالُکَ فیهِ فَثِقْ بِخِیَرَتِهِ فی جَمیعِ اُمُورِکَ یَصلُحْ حالُکَ.
تا جایى که می‌توانى تحمّل کنى دست نیاز دراز مکن؛ زیرا هر روز، روزىِ تازه اى دارد. بدان که پافشارى در درخواست، هیبت آدمى را می‌بَرد ، و رنج و سختى به بار می‌آورد؛ پس، صبر کن تا خداوند دَرى به رویت بگشاید که براحتى از آن وارد شوى؛ که چه نزدیک است احسان، به آدم اندوه‌ناک و امنیت به آدم فرارى وحشتزده؛ چه بسا که دگرگونى و گرفتاریها، نوعى تنبیه خداوند باشد پس، براى چیدن میوه‌هاى نارس شتاب مکن، که به موقع آنها را خواهى چید. بدان، آن که تو را تدبیر می‌کند، بهتر می‌داند که چه وقت مناسب حال توست، پس در همه کارهایت به انتخاب او اعتماد کن، تا حال و روزت سامان گیرد.
(بحار الأنوار: ۷۸/۳۷۸/۴)
امام موسی کاظم علیه السلام:
اِصبِرْ على طاعَهِ اللّه، و اصبِرْ على معاصِی اللّه، فإنّما الدنیا ساعهٌ، فما مَضَى منها فلَیسَ تَجِدُ لَهُ سروراً و لا حُزناً، و ما لم یَأتِ منها فلَیسَ تَعرِفُهُ، فاصبِر على تلک الساعهِ التی أنتَ فیها فَکَأنّکَ قدِ اغتَبَطتَ.
بر طاعت خدا صبر کن و در ترک معاصى خدا شکیبا باش؛ زیرا دنیا ساعتى بیش نیست. آنچه از دنیا سپرى شده است، نه شادى‌اش را احساس کنى و نه غمش را؛ و آنچه هنوز نیامده است، نمی‌دانى که چه خواهد بود؟ پس بر ساعتى که در آنی شکیبا باش و شادمان.
(تحف العقول: ۳۹۶)
امام باقر علیه السلام:
اَلْجَنَّهُ مَحْفُوفَهٌ بِالْمَکارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمَکارِهِ فِى الدُّنْیا دَخَلَ الْجَنَّهَ، وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَهٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهواتِ، فَمَنْ اَعْطى نَفْسَهُ لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النّـارَ.
بهشـت، آمیخته به ناگواریها وصبر است. هرکس در دنیا بر ناملایمات و سختى ها شکیبایى کند، وارد بهشت می‌شود. دوزخ هم آمیخته به کامجویى ها و خواسته هاى دل است. هر کس به لذّت جویى ها و خواهشهاى دلش جواب مثبت بدهد، وارد آتش جهنم می‌شود.
(اصول کافى، ج ۲، ص ۸۹)
امام صادق علیه السلام:
لا تَعُدَّنَّ مُصیبَهً اُعطِیتَ عَلَیها الصَّبرَ، و استَوجَبتَ عَلَیها مِنَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ الثَّوابَ، إنَّما المُصیبَهُ الّتی یُحرَمُ صاحِبُها أجرَها و ثَوابَها إذا لَم یَصبِرْ عِندَ نُزولِها.
مصیبتى را که نعمتِ صبر در برابر آن به تو داده شده و به سبب آن مستوجب پاداش خداوند عزّوجلّ شده‌اى، نباید مصیبت بشمار آورى؛ مصیبت آن است که مصیبت دیده، به سبب صبر نکردن بر آن، از اجر و ثوابش محروم شود.
(الکافی: ۳/۲۲۴/۷)
امام صادق علیه السلام:
إنّ اللّه عَزَّوجلَّ أنعَمَ على قَومٍ فلَم یَشکُرُوا فَصارَت علَیهِم وَبالاً، و ابتَلى قَوما بِالمَصائبِ فَصَبَرُوا فَصارَت علَیهِم نِعمَهً.
خداوند عزّ و جلّ به مردمى نعمت داد و آنها سپاسگزارى نکردند و بدین سبب آن نعمت بر آنان وبال شد، و مردمى را به مصیبتها مبتلا کرد و آنها صبر کردند و در نتیجه، آن مصیبتها به نعمت تبدیل شد.
(الکافی: ۲/۹۲/۱۸)
امام صادق علیه السلام:
قالَ اللّه ُ عَزَّوجلَّ; عَبدِی المؤمنُ لا أصرِفُهُ فی شیءٍ إلاّ جَعَلتُهُ خَیرا لَهُ، فَلْیَرضَ بِقَضائی، و لْیَصبِرْ على بَلائی، و لْیَشکُرْ نَعمائی، أکتُبْهُ یا محمّدُ مِن الصِّدِّیقِینَ عِندی.
خداوند عزّ و جلّ فرموده است؛ بنده مؤمن خود را به هیچ کارى وا ندارم، مگر این که آن کار را براى او خیر قرار دهم؛ پس، باید به قضاى من خرسند باشد و بر بلاى من صبر کند و از نعمتهایم سپاسگزار باشد تا او را، اى محمّد، از صدّیقانِ خودم قلمداد کنم.
(الکافی: ۲/۶۱/۶)
امام صادق علیه السلام:
العَبدُ بَینَ ثلاثٍ : بَینَ بَلاءٍ و قَضاءٍ و نِعمَهٍ فعَلَیهِ للبلاءِ مِنَ اللّه ِ الصَّبرُ فَریضَهٌ ، و علَیهِ لِلقضاءِ مِنَ اللّه ِ التَّسلیمُ فَریضَهٌ ، و علَیهِ لِلنِّعمَهِ مِنَ اللّه ِ الشُّکرُ فَریضَهٌ.
بنده میان سه چیز قرار گرفته است؛ میان بلا و قضا و نعمت. در برابر بلاى خدا وظیفه صبر است، در برابر قضاى خدا وظیفه تسلیم است و در برابر نعمت خدا وظیفه شکر است.
(بحار الأنوار:۸۲/۱۲۹/۷)
امام صادق علیه السلام:
قد کانَ قَبلَکُم قَومٌ یُقتَلونَ و یُحرَقونَ و یُنشَرونَ بالمَناشِیرِ و تَضِیقُ علَیهِمُ الأرضُ بِرُحْبِها فما یَردُّهُم عمّا هُم علَیهِ شَیءٌ مِمّا هُم فیهِ مِن غیر تِرَهٍ وَ تَروا مَن فَعلَ ذلکَ بهِم و لا أذىً ، بَل ما نَقِموا مِنهُم إلاّ أنْ یؤمِنوا باللّه ِ العَزیزِ الحَمیدِ ، فاسْألوا ربَّکُم دَرَجاتِهِم ، و اصبِروا على نَوائبِ دَهرِکُم تُدْرِکوا سَعْیَهُم.
پیش از شما مردمى بودند که کشته مى شدند، سوخته مى شدند، با ارّه قطعه قطعه مى شدند و زمین با همه فراخى بر آنان تنگ می‌گشت، ولى هیچ یک از اینها، آنان را از دین حق و عقیده شان، روی گردان نمی‌کرد. آنان نه ستمى کرده و نه آزارى رسانده بودند که سزاوار این کیفرها باشند، بلکه تنها بدین سبب از آنان انتقام مى کشیدند که به خداى توانا و ستوده ایمان داشتند. از خدا بخواهید که درجات آنان را به شما عطا فرماید. بر سختیها و گرفتاریهاى زمان خود صبورى ورزید، تا به پاى تلاش آنها برسید.
(الکافی : ۸/۲۴۸/۳۴۷)
پیامبر خدا صل الله و علیه و آله:
المُؤمِنُ الّذی یُخالِطُ النّاسَ ویَصبِرُ عَلى أذاهُم أفضَلُ مِنَ المُؤمِنِ الّذیلا یُخالِطُ النّاسَ ولا یَصبِرُ عَلى أذاهُم.
مؤمنى که با مردم می‌آمیزد و بر آزار و اذیت آنان صبر می‌کند، برتر از مؤمنى است که با مردم نمی‌آمیزد و آزار و اذیّت آنان را تحمّل نمی‌کند.
(کنز العمّال : ۶۸۶)
امام علی علیه السلام:
ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ فَقَدْ رُزِقَ خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ، هُنَّ الرِّضا بِالقَضاءِوَ الصَّبْرُ عَلَى الْبَلاءِ وَ الشُّکْرُ فِى الرَّخاءِ.
به راستى خیر دنیا و آخرت روزىِ کسى می‌گردد که از سه ویژگى برخوردار باشد: خشنودى به مقدرات، صبر در بلا و شکر در آسایش.
(غررالحکم، ح ۴۶۷۰)
امام علی علیه السلام:
اَقوى عَدُوِّ الشَّدآئِدِ الصَّبْرُ.
قویترین دشمن سختیها صبر و شکیبایى در برابر آنهاست.
(غررالحکم، ۲/۲۹۰۸)
امام علی علیه السلام:
اَلرِّفْقُ یُیَسِّرُ الصِّعابَ وَ یُسَهِّلُ شَدیدَ الاَْسْبابِ.
مدارا سختیها را آسان می‌کند و اسباب را هموار می‌سازد.
(شرح غررالحکم ، ج ۲، ص ۴۵)
امام علی علیه السلام:
اَلصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلى ما تَکرَهُ وَ صَبرٌ عَمّا تُحِبُّ.
صبر دو گونه است: صبر بر آنچه ناخوشایندش می‌دانى و صبر بر آنچه دوستش دارى.
(غررالحکم؛ ۱۸۹۲)
امام علی علیه السلام:
مَن لَم یَصبِر عَلى کَدِّهِ صَبَرَ عَلَى الإفلاسِ.
هرکس بر رنج کسب وکار صبر نکند، باید رنج ندارى را تحمّل کند.
(غرر الحکم و دررالکلم، ح ۸۹۸۷)
امام علی علیه السلام:
خَیْرُ النّاسِ مَنْ اِذا اُعْطِىَ شَکَرَ وَ اِذَا ابْتُلِىَ صَبَرَ وَ اِذا ظُلِمَ غَفَرَ.
بهترین مردم کسى است که چون چیزى به او داده شود شکر کند و چنانچه گرفتار شود صبر نماید و اگر به او ظلم شود درگذرد.
(غررالحکم، ج ۳، ص ۴۳۳، ح ۵۰۲۰)
امام علی علیه السلام:
أیُّهَا النّاسُ! اِتَّقُواللّه، فَإنَّ الصَّبرَ عَلَى التَّقوى أهوَنُ مِنَ الصَّبرِ عَلى عَذابِ اللّه.
اى مردم! تقواى الهى پیشه سازید؛ زیرا صبر بر تقوا (خوددارى)، آسان تر از صبر بر عذاب خداست.
(تحف العقول، ص ۱۵۷)
امام علی علیه السلام:
قَواعِدُ الإسلامِ سَبعَهٌ: فَأوَّلُهاالعَقلُ وعلَیهِ بُنِیَ الصَّبرُ، والثانی: صَونُ العِرضِ وصِدقُ اللَّهجَهِ، والثالِثَهُ: تِلاوَهُ القُرآنِ على جِهَتِهِ، والرابِعَهُ: الحُبُّ فی اللّه والبُغضُ فی اللّه، والخامِسهُ: حَقُّ آلِ محمّدٍ صلى الله علیه و آله ومَعرِفَهُ وَلایَتِهِم، والسادِسَهُ: حَقُّ الإخوانِ والمُحاماهُ علَیهِم، والسّابِعَهُ: مُجاوَرَهُ الناسِ بالحُسنى.
شالوده‌هاى اسلام هفت تاست: اولین آنها خِرد است و صبر بر آن بنا شده است؛ دوم: آبرودارى و راستگویى؛ سوم:تلاوت قرآن، به گونه صحیح؛ چهارم: دوستى و دشمنى براى خدا؛ پنجم: حق آل محمّد صلى الله علیه و آله، و شناخت ولایت آنها؛ ششم: حق برادران و حمایت از آنها و هفتم: حُسن همسایگى با مردم.
(تحف العقول: ۱۹۶)
امام علی علیه السلام:
اَلْعَمَلَ اَ لْعَمَلَ، ثُمَّ النِّهایَهَ النِّهایَهَ، وَ الاِْسْتِقامَهَ الاِسْتِقامَهَ، ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ، وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ اِنَّ لَـکُمْ نِهایَهً فَانْتَهُوا اِلى نِهایَتِکُم.
در پى عمل باشید و در پى عمل باشید! و به عاقبت بیندیشید و به عاقبت بیندیشید! و استوار باشید و استوار باشید! و صبر پیشه کنید و صبر پیشه کنید! و پارسایى پیشه کنید و پارسایى پیشه کنید! بدانید که شما را پایانى است پس به سوى آن، رو بیاورید.
(بحار الأنوار، ج۷۱، ص۱۹۰، ح۵۶)
پیامبر خدا صل الله علیه و آله:
-لِرَجُلٍ أرادَ الجَبَلَ لِیَتعَبَّدَ فیهِ- : لَصَبرُ أحَدِکُم ساعَهً عَلى ما یَکرَهُ فی بَعضِ مَواطِنِ الإسلامِ خَیرٌ مِن عِبادَتِهِ خالِیا أربَعینَ سَنَهً.
-به مردى که خواست براى عبادت به کوه رود- فرمود: اگر فردى از شما در نقطه‌اى از جهان اسلام آنچه را که برایش ناگوار است یک ساعت تحمل کند، بهتر است از این که چهل سال در خلوت و تنهایى به عبادت پردازد.
(الدرّ المنثور: ۱/۱۶۱)
پیامبر خدا صل الله علیه و آله:
عَجِبتُ لِلمؤمِنِ و جَزَعِهِ مِنَ السُّقمِ، و لَو عَلِمَ ما لَهُ فی السُّقمِ لأَحَبَّ أن لا یَزالَ سَقیما حتّى یَلقى رَبَّهُ عَزَّوجلَّ.
از مؤمن و نا شکیبى او در برابر بیماریها تعجّب می‌کنم. اگر می‌دانست که بیمارى او برایش چه ثوابى دارد، هر آینه دوست داشت که پیوسته بیمار باشد تا آن گاه که پروردگارش را ملاقات کند.
(بحار الأنوار : ۸۱/۲۱۰/۲۵)
امام علی علیه السلام:
اَلْمُؤْمِنُ مَنْ تَحَمَّلَ اَذَى النّاسِ وَ لاَ یَتَاءَذّى اَحَدٌ بِهِ.
مؤمن کسى است که آزار مردم را تحمل کند و کسى از او آزار نبیند.
(شرح غررالحکم، ج۲، ص ۱۵۳)
ممنون از ارائه احادیث پند آموز و زیبا (در مورد صبر )
با تشکر از نظرات شما. موفق باشید
خیلی ممنون از زحمات مدیر سایت
ممنون از لطف و توجه شما. موفق باشید.